Ертегілер арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыру.

А.Е. Козубаева

№ 1 «Арман» бала бақшасының педагог- психологі

«Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі 

аралықта әр адам өзінің рухани дамуына 

қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады»

Ы.Алтынсарин.

Ертегілер арқылы мектеп

жасына дейінгі балалардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыру.

       Біздің балабақшамыздың басты бағыты этнопедагогика болғандықтан педагог қауымы мен тәрбиешілер балалардың халық ауыз әдебиетіне қызығушылығын арттырып, есту зейінін , қиялын, сөйлеу тілінің диалогтық формасын дамыту танымдық аясын кеңейту, балалардың тіл байлығын, ойлау қабілетін, ірі  және ұсақ моториканы жетілдіру, эстетикалық танымдарын арттыру, балаларды достыққа, бірлікке баулу және адамгершілікке,

мейірімділікке тәрбиелеуде ертегілер арқылы кеңірек қолданады.

       Баланың да өзіндік пікірі, көзқарасы, психологиялық ерекшеліктері бар, олар педагогикалық ықпалды өзінше қабылдайды. Сондықтан да, ертегілер арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі құзыреттіліктерін қалыптастыруда жаңа педагогикалық технологиялардың атқаратын орны бөлек. Ертегілер арқылы мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі құзыреттіліктерін білім салаларының өзара байланысы арқылы қалыптастыруды мақсат еткен денешынықтыру нұсқаушысы  К.Е. Накенова балалардың дамуына көп үлес қосып келеді. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінде ертегілерді қолдану арқылы пәндік байланысты іске асыруда. Барлық білім салаларында ертегілерді қолдану арқылы негізгі педагогикалық дәстүр пәнаралық байланысты жүзеге асыруға болады. Пәнаралық байланыс арқылы оқытудың дамытушылық, білім және тәрбие берушілік қызметі объективті түрде кеңейіп, дамып отырады. Пәнаралық байланыстың мәні мен маңыздылығына, оның ең қажетті педагогикалық іс-әрекеттің бірі екендігін айта келе мынадай қорытынды жасауға болады: пәнаралық байланыс балабақшада жан-жақты тәрбие беруді комплексті түрде жүзеге асыра отырып, педагогикалық іс-әрекеттің, еңбектің ғылыми негізінде тиімді ұйымдастырылуына көмектеседі. Дене тәрбиесінің міндеттері - жеке бастың үйлесімді дамуы, жеке бастың психикалық және  денсаулығын қамтамасыз етуге бағытталған білім беру, тәрбие және сауықтыру міндеттерінің комплексін жетілдіру, қалыптастыру. Дене шынықтыруды ертегілер арқылы балалардың құзыреттілігін қалыптастырудың білім салалары бойынша оқу процесінде сабақтың ұйымдастыру бөліміндегі аяқ-қол жаттығуларына ертегі кейіпкерлерінің жүрісін қолданады. Негізгі қимыл жаттығуларында берілген қимылға сәйкес аңдар тапсырмалары орындалады. Эстафеталық ойындар сайысын өткізуде аңдар керуені ұйымдастырылды.

Құзыреттілік – балалардың іс-әрекеттің әртүрлі тәсілдерін меңгеруінен көрінетін білімнің нәтижесі, оны өмірде қолдана алу қасиеті, адамдардың қарым-қатынас жүйесін игеріп, өзара іс-әрекетке қосылу барысында қалыптасады. Сонымен қатар, құзыреттіліктер арқылы жеке тұлғаның өмір байлығы, ақыл тереңдігі, күйіну-сүйіну қалпы, қиялдауы, ерік-жігері, икемділігі мен мінез-құлық сипаты ашылады.

Жалпы құзыреттіліктердің негізі мектепке дейінгі жаста қалыптасатын болғандықтан, педагог пен тәрбиешілердің алдында тұрған басты міндеттерінің

бірі – тұлғаның қалыптасуының, практикалық шарттарын негіздеу болып табылады. Танымдық құзыреттіліктерді қалыптастыруда ертегілердің алатын орны ерекше. Пәндік дамытушы ортаны ұйымдастыру талаптарында орта көп функционалды, вариативті, қарқынды, жасына сай дамуының ерекшелігін және мектепке дейінгі балалардың іс-әрекеттерінің ауысып отыратындығын есепке алып құрылуға тиіс. Сондықтан да, дамытушы ортаны ертегілер кейіпкерлері арқылы жасақтау балаларға қуанышты көңіл-күй сыйлап, өздерін ертегі әлемінде жүргендей сезіндіреді.

    Ауыз әдебиетінің қай үлгісін алсақ та, онда болашақ ұрпақ үшін үлкен тәрбиелік мәні бар рухани қазына жатыр. Сондықтан да біз сол бай мұраны пайдалана отырып, мектеп жасына дейінгі балалардың бойына әдемілік пен әсемдік қасиеттерін дарыта білуіміз қажет. Мейірім мен махаббатты, сұлулық пен әсемдікті адам бойына ұялататын осы ертегілер екенін ешқашан естен шығармауымыз керек. Күләй Есмағанбетова мектеп жасына дейінгі балалардың құзыреттілігін қалыптастыруда қазақ ауыз әдебиеті үлгілірін, соның ішінде ертегілерді пайдалана отырып оқыту, тәрбиелеу түрлері қарастырылған. Ертегілердегі түрлі жан-жануарлар мен әртүрлі кейіпкерлер арқылы балалардың жақсы мен жаманды ажырата білу қабілеттерін дамыту мен педогогтің балалармен жұмыс жасау ерекшеліктері көрсетілген.

Денешынықтыру нәтижесінен балалардың дамуындағы сөйлеу тілі, ойлау, байқау және есте сақтау қабілеттерінің жақсарғаны сезілді. Сонымен қатар балалар мен тәрбиешілердің актерлік шеберліктері дамып жатқаны байқалды. Дене тәрбиесі - дене дамуына, денсаулықты нығайтуға, жұмыс қабілеттілігін жоғарылатуға және ұдайы өзін-өзі, оның ішінде сыртқы, дене пішінін, жетілдіруге қажеттілікті қалыптастыруда.

   Тәрбиенің кілті халық педагогикасында деуге толық негізі бар. Өйткені халқымыздың тәлім тәрбиелік мұрасы адамгершілікті, қайрымдылықты, мейірбандылықты дәріптейді. Жас ұрпақты жастайынан тәрбиелеудің маңыздылығын қазақ халқы ерте түсінген, ешқандай жоғары білімсіз-ақ дана халқымыз тәрбиенің небір оңтайлы әдістерін бесіктен бастаған. Әңгімелер, ертегілер баламен қатынасының ең нәтижелі құралы болып табылады. Атақты педагог Ы.Алтынсарин: «Бала кезде үш жастан он екі жасқа дейінгі аралықта әр адам өзінің рухани дамуына қажетті нәрсенің бәрін де ертегіден алады»,- деп атап айтқан. Әр оқу, тәрбиелік ұйымдастыру процесіне ертегілермен байланыстыратын  болсақ, ертегілер – мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ойын, адамгершілік қасиеттерін, сана-сезімін қалыптастырушы құрал болып табылады..